ايشته كائنات يوزنده‌كى جمال و قلبنده‌كى عشق و سينه‌سنده‌كى إنجذاب و گوزلرنده‌كى كشف و شهود و هيئاتنده‌كى حُسن و تزيينات· پك لطيف، نورانى بر پنجره آچار. اونڭ ايله، بتون أسماسى جميله بر جميلِ ذو الجلالى و بر محبوبِ لا يزالىيى و بر معبودِ لم يزلى، هشيار اولان عقل و قلبلره گوسترر. ايشته أى مادّيات قراڭلغنده، أوهام ظلماتنده، بوغوجى شبهات ايچنده چيرپينان غافل! كنديڭه گل. إنسانيته لايق بر صورتده يوكسل. شو درت دليك ايله باق· جمالِ وحدتى گور، كمالِ ايمانى قازان، حقيقى إنسان اول!..

يگرمى يدنجى پنجره

﴿اَللّٰهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَ هُوَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ﴾

كائناتده، "أسباب و مسبّبات" گورونن أشيايه باقييورز و گورويورز كه: أڭ أعلا بر سبب، أڭ عادى بر مسبّبه قوّتى يتمه‌يور. ديمك أسباب بر پرده‌در، مسبَّبلرى ياپان باشقه‌در. مثلا· حدسز مصنوعاتدن يالڭز جزئى بر مثال اولارق، إنسان باشى ايچنده بر خردل كوچكلگنده بر يرده يرلشديريلن قوّهِٔ حافظه‌يه باقييورز. گورويورز كه: اويله بر جامع كتاب بلكه كتبخانه حكمنده‌در كه، بتون سرگذشتِ حياتى، ايچنده قاريشديرلمقسزين يازيلييور.

عجبا شو معجزهِٔ قدرته هانگى سبب گوستريله‌بيلير؟ تلافيفِ دماغيه مى؟ بسيط، شعورسز حجيرات ذرّه‌لرى مى؟ تصادف روزگارلرى مى؟ حالبوكه او معجزهِٔ صنعت، اويله بر ذاتڭ صنعتى اولابيلير كه· بشرڭ حشرده نشر ايديله‌جك بيوك دفترِ أعمالندن محاسبه وقتنده خاطره گتيريله‌جك و ايشلديگى هر فعللرى يازيلديغنى بيلديرمك ايچون بر كوچك سند إستنساخ ايدوب، يازوب عقلنڭ ألنه ويره‌جك بر صانعِ حكيمڭ صنعتى اولابيلير.