"أى مستنطق حكمت! بز موجودات قافله‌سى، عدم قراڭلقلرندن سلطانِ أزلينڭ قدرتيله چيقدق، ضياءِ وجوده گيردك، وارلق نورينى بولدق. هر بر طائفه‌مز بر وظيفه‌يه گيردك. و بز بنى آدم طائفه‌سى ايسه، بر أمانتِ كبرا رتبه‌سى و خلافتِ زمين وظيفه‌سيله سائر موجودات قارداشلريمزڭ ايچنده إمتيازلى و مأموريت صفتى ايله بو مشهرِ كائناته گوندريلمشز. هر وقتده يوله چيقمغه مهيّا بر وضعيتده‌يز و حشر يولى ايله سعادتِ أبديه‌نڭ قزانماسنڭ تداركى ايله مشغولز. و بزم رأس المالمز اولان إستعدادلريمزڭ چكردكلرينى سنبللنديرمگه، ايمان و قرآنله إنكشاف ايتديرمكله إشتغال ايدييورز. ايشته او قافله‌نڭ رئيسى و خطيبى بنم. ايشته أليمده‌كى بو فرمانى· معنوى و مادّى هوا، بر تك لسان گبى بتون كائناته او فرمانڭ هر كلمه‌سنى بر آنده ميليارلر ياپوب ايشيتديرييور. ايشته او منشور و فرمان، أزل و أبد سلطاننڭ كلاميدر. و أمرلرى و قونوشمالرى اولديغنه دليلِ قطعى، اوستنده پارلايان سكّهِٔ شاهانه‌سى و طرّهِٔ سرمديه‌سنه باق، گور، گيت، سويله."

أوت أڭ مشكل، أڭ عمومى و بتون موجوداته صوريلان بو اوچ درت غايت عجيب سؤاله تام طوغرى و مكمّل جواب ويرن يالڭز و يالڭز قرآنِ معجز البياندر كه· باشنده

﴿ذٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ﴾

فرمانيله إعلان ايديلمش. مادام باشدن بورايه قدر بر حقيقتى آڭلادڭ. ألبته بو حقيقتدن آڭلاشيلييور كه، قرآنڭ عناصرِ أساسيه‌سى او درت حقيقتدر. يعنى· توحيد، نبوّت، حشر و عدالتدر. ايشته بو درت حقيقت ناصلكه مجموعِ قرآنده درت ركندر. اويله ده او درت مقاصد چوق سوره‌لرڭ هر بريسنده بولونويورلر. هر بر سوره بر كوچك قرآن اولور. بلكه چوق جمله‌لرڭ ايچنده ده او درت مقصده تلميحًا إشارتلر وار. بلكه بعضًا بر تك كلمه‌ده او درت أساسه رمزلر وار. چونكه قرآنڭ أجزالرى و كلمه و آيتلرى، مجموعنه قارشى برر آيينه حكمنه گچر، بربرندن إنعكاس ايدر. گويا قرآن متسلسلاً آيت و جمله و كلمه‌لرينه او مقصدلرڭ نورينى ويرييور. آيينه‌ده گونش گبى بعضًا بر كلمه، بر جمله· بر كوچك قرآنى گوسترر.

ايشته قرآنه مخصوص بو نكته، يعنى جزء، كلّ گبى عين مقصدى گوسترمسى مقصديله قرآن مشخّص بر فرد اولديغى حالده، چوق أفرادى بولونان بر كلّى گبى علمِ منطقجه تعريف ايديلير. ديمك قرآنده بيڭ قرآنلر وار كه، شخصِ كلّى اولمش. هم اويله ده لازم گلير. چونكه حدسز و غايت مختلف طائفه‌لره درس اولديغى ايچون، عين درسده حدسز او طائفه‌لر عددنجه درسلر بولونمق لازم گلير.