kumandanı bu ric'ata sevk eden şeyin maddî sebebi olarak neyi gösterebiliriz? Olsa, olsa Molla Abdülmecid'in kaydettiği gibi, onun savaşlardaki fevkalâde cesareti, kahramanlığı, dürüstlüğü, milliyetperverliği ve milletine karşı sadakat ve fedakârlığı Ruslarca da bilinmesinden, Rus kumandanının takdirkâr hissine hoş geldiği için veyahut o sıra Çarlık Rusya'sının mutaassıp Hıristiyan olması hasebiyle, Bediüzzaman’ın dinî inanç ve mukaddesatına bağlılığından ötürü yaptığı o hareketin, sırf dindarlık hissinden geldiğini, sonunda tasdik etmekle hükmün iptali cihetine gitmiş olması ihtimali de vardır. Bunlar maddi sebeplerdir.

Ma'nevi sebep olarak da; Bediüzzaman'ın çok zaman sonra bazı vesilelerle kaleme almış olduğu yazılarında, kendi ifadesiyle; üç tane cebbar kumandanların(299) adeta onun ma'nevi şehametinden ve kuvve-i maneviye-i imâniyesinden geri çekilip korkmaları nev'inden bir manevi baskı neticesi de olabilir.

HADiSE, AMERiKAN ASKERî iSTiHBARATINDA

Bediüzzaman’ın Rus kumandanına karşı ayağa kalkmayışı ve neticesinde Divan-ı Harb’e verilişi ve Bediüzzaman’ın ölüm denilen şeye beş para ehemmiyet vermeyişi, merdane ve vakurane tavrı karşısında kumandanın idam kararını geri alması hadisesi, Amerikan askerî istihbaratınca da ehemmiyetle kayd ve zabt edildiğine dair önemli bir şâhidin ifadesini kaydediyoruz.

şahidimiz 1960 ihtilâlinden sonra Millî Birlik Komitesi üyelerinden ve 1977’lerde Devlet Bakanlığı yapmış, emekli general Mehmet Özgüneş'tir. Bu zattan da rivayet eden 1977-79 dönem Erzurum Milletvekili Osman Demirci Hocamız şöyle anlattı:

“Meb'usluğum sırasında, birgün Mehmet Özgüneş, Meclis kütübhanesinin yanında bana yaklaşarak tanışmak istediğini söyledi. Hay hay! buyrun, dedim. Oturduk konuştuk. Benim Üstâd Bediüzzaman’la olan irtibat ve alâkamı biliyordu. Dedi ki: Benim Bediüzzaman Hazretleri’ne karşı takdir ve hürmetimi artıran, gördüğüm iki hadisedir:

Bunlardan birisi: Ben Amerika'da Türk askerî ataşeliği yaparken, bir gün Amerikan Askerî İstihbarat Dairesi’nde bir şey arıyordum. Arşiv arasında Bediüzzaman Hazretleri’nin, Rusya’da kumandana kıyam etmemesi hadisesinin kaydını bizzat gözümle gördüm ve okudum.