Bu sırada Van şehri de sükût etti. Bediüzzaman gönüllü talebeleri ile birlikte medresesinde tahassun ederek, Ruslarla harbe karar verdiler. Lâkin valinin fazla ilhahı üzerine Van'dan çekildi. Fakat kaçamamış bîçare muhacirleri selâmet içinde muhafaza etmek ve hicretlerini te'min etmek için, Vestan'a (Gevaş) giderek Ruslara karşı müdhiş harbler yaptı. Burada Bediüzzaman'ın İşarat-ül İ’caz kâtibi Molla Habib Efendi şehit düştü. Allah Rahmet eylesin. Buradan kaçışmakta olan muhacirlerin selâmet içinde gitmelerini te'min etti. Sonra İsparit nahiyesinin Ermeni çetelerinin taarruzuna uğradığını duydu. Bunun üzerine kendi nahiyesi ve doğduğu yer olan Nurs köyüne giderek gönüllüleri ile Ermeni fedailerini oralardan kovdu. Fakat Ermenilerin kaçmayan kadın ve masum çocuklarını bir yerde topluyarak: “şer'an bunlara dokunmak caiz değildir.” deyip halkı dokunmaktan men'etti. Ve mezkûr kadın ve çocukları bir yerde toplıyarak Ermeni fedailerine teslim etmek üzere onlara gönderdi.

Ermeni fedaileri Bediüzzaman'ın bu hareketinden çok memnun kalarak: “Madem ki Molla Said bizim çocuklarımıza dokunmadı, bizde bundan sonra çoluk çocuğa dokunmuyacağız diye haber gönderirler.”(271)

BüYüK TARiHÇE-i HAYAT DiYOR Ki

Bu çok önemli hadise, Üstâd’ın Büyük Tarihçe-i Hayat kitabında da şöyle kaydedilmektedir:

“O muharebeler esnasında Ermeni fedaileri bazı yerlerde çoluk - çocuğu kesiyorlardı. Buna karşı Ermenilerin çocukları da bazen öldürülüyordu. Bediüzzaman'ın bulunduğu nahiyeye binlerle Ermeni çocuğu toplattırılmıştı. Molla Said askerlere: “Bunlara ilişmeyiniz!” diye emretti. Daha sonra bu Ermeni çoluk- çocuğu serbest bıraktı...Bu hareket, Ermeniler için büyük bir ibret dersi olup Müslümanların ahlakına hayran kalmışlardı.. ve: “Madem Molla Said bizim çoluk-çocuğumuzu kesmedi, bize teslim etti. Biz de bundan sonra müslümanların çocuklarını kesmeyeceğiz” diye ahdettiler... Bu suretle o havalideki binler masumların felaketten kurtulmalarını temin etmiş oldu.”(*)

BiR FRANSIZ YAZARIN ANLATTIKLARI

Bu hadiseyi bilâhare bir Fransız tarhçisi Document Surles kitabında “Rus Ermeni zulmü” diye şöyle anlatmıştır.. (Bu hadisenin sadece ilgili bir bölümünü alıyoruz.)