Ve keza şemsin kendi mübdi’i ve Hâlıkı izniyle seyyarat ve kamer üzerine ayrı bir tenvir ve ifaza-i külliyesi de vardır. Bununla beraber, kamer güneşten istifade ettiği o nur-u zıllîyi hem denizlere ve onun kabarcık ve katrelerine; Hem toprağa ve onun şeffafatına, hem de havaya ve onun zerratına ifaza etmektedir.
Ve keza yine güneşin, kendi Fâtırının emriyle cevv-i hava ve deniz yüzü aynalarında saf ve küllî diğer bir in’ikası da vardır. Sonra deniz yüzünün kabarcıklarında ve suyun damlalarında ve havanın zerrelerinde ve karın şişeciklerinde ayrı ayrı cüz’î in’ikasları ve küçük timsalleri zâhirde görünmektedir. Demek, güneşin her bir çiçeğe, herbir katreye ve her bir reşhaya şu üç yol ve cihetle olan aksinin iki tariki vardır:
Birinci Tarik: Bil’asale berzahsız ve hicabsız tecellisidir ki, minhac-ı nübüvvetin feyzine misaldir.
İkinci Tarik: Bu yolda ise, berzahlar araya girmekte ve ayna ve mazharların kabiliyetleriyle cilveler boyalanıp renklenmektedirler. İşte bu da, velayet mesleğini temsil eder.
İşte zehre, katre ve reşha birinci yolda diyebilirler ki: “Ben âlem güneşinin bir mir’atıyım.” Amma ikinci yolda ise, ancak, “Ben kendi güneşimin veya nev’imin güneşinin bir mir’atıyım.” diyebilir. Halbuki ona has veya nev’ine ve cinsine mahsus olan güneş, şems-i mutlakanın bütün levazımat ve tevabiini –berzahların dar boğazlarının gerisinde iken- tutamaz, istiab edemez. Zira seyyaratın ona bağlanması, dünyayı ısıtması ve nurlandırması ve nebatat hayatını tahrik etmesi gibi emirler, ancak mutlak bir güneşe bağlı olduğu malûmdur. Belki ancak o, bunları kendisine kayıtlı olarak görünebilen bir güneşi mutlak telakki ederek veriyor. Fakat onun şu hükmü şuhudî değil, aklîdir. Belki bazan onun hükm-ü aklîsi, şuhudî olan hükümleriyle müsademe edebilmektedir.
Şimdi ey arkadaş! Geliniz, kendimizi o üç şey yerinde farzedelim. İşte sen ey bir nefs-i kesife-i türabiyeye malik olan arkadaş! Sen zehre ol! Çünkü zehrenin levni, şems ile mümtezic olan timsalini tazammun etmekle beraber, yine ancak istihaleden geçmiş bir ziyayı taşıyabiliyor.
Ve keza yine güneşin, kendi Fâtırının emriyle cevv-i hava ve deniz yüzü aynalarında saf ve küllî diğer bir in’ikası da vardır. Sonra deniz yüzünün kabarcıklarında ve suyun damlalarında ve havanın zerrelerinde ve karın şişeciklerinde ayrı ayrı cüz’î in’ikasları ve küçük timsalleri zâhirde görünmektedir. Demek, güneşin her bir çiçeğe, herbir katreye ve her bir reşhaya şu üç yol ve cihetle olan aksinin iki tariki vardır:
Birinci Tarik: Bil’asale berzahsız ve hicabsız tecellisidir ki, minhac-ı nübüvvetin feyzine misaldir.
İkinci Tarik: Bu yolda ise, berzahlar araya girmekte ve ayna ve mazharların kabiliyetleriyle cilveler boyalanıp renklenmektedirler. İşte bu da, velayet mesleğini temsil eder.
İşte zehre, katre ve reşha birinci yolda diyebilirler ki: “Ben âlem güneşinin bir mir’atıyım.” Amma ikinci yolda ise, ancak, “Ben kendi güneşimin veya nev’imin güneşinin bir mir’atıyım.” diyebilir. Halbuki ona has veya nev’ine ve cinsine mahsus olan güneş, şems-i mutlakanın bütün levazımat ve tevabiini –berzahların dar boğazlarının gerisinde iken- tutamaz, istiab edemez. Zira seyyaratın ona bağlanması, dünyayı ısıtması ve nurlandırması ve nebatat hayatını tahrik etmesi gibi emirler, ancak mutlak bir güneşe bağlı olduğu malûmdur. Belki ancak o, bunları kendisine kayıtlı olarak görünebilen bir güneşi mutlak telakki ederek veriyor. Fakat onun şu hükmü şuhudî değil, aklîdir. Belki bazan onun hükm-ü aklîsi, şuhudî olan hükümleriyle müsademe edebilmektedir.
Şimdi ey arkadaş! Geliniz, kendimizi o üç şey yerinde farzedelim. İşte sen ey bir nefs-i kesife-i türabiyeye malik olan arkadaş! Sen zehre ol! Çünkü zehrenin levni, şems ile mümtezic olan timsalini tazammun etmekle beraber, yine ancak istihaleden geçmiş bir ziyayı taşıyabiliyor.
Yükleniyor...