lisanıyla derler ki: Bir nev’in tamamına mâlik olabilen, bana da mâlikiyet dava edebilir. Yoksa yok. Sonra bir nev’e git. Bak göreceksin, herbir nev’ yeryüzüne intişarları lisanıyla derler ki: “Küre-i arzın içine ve dışına mâlik olan bir kimse, bana da mâlikyet dava edebilir, yoksa yok. Sonra küre-i arza git, göreceksinki, kendisi ve kardeşi sema arasındaki tesanüd lisanıyla diyor: “Bütün kâinata mâlik olabilen birisi, bana temellük davasını yapabilir. Yoksa, yok.”
Onuncu Lem’a: Hayat, zîhayat ve ihya üstüne basılan ve cüz’ ve cüz’î, küll ve küllîye ve âlemin hey’et-i mecmuasına darbedilen tevhid mühürlerinden bazılarına yaptığımız işaretleri gördü isen; Şimdi enva’ ve külliyat üzerine vurulan sayısız vahdaniyet sikkelerinden yalnız şu bir taneye bak, gör!
Evet, tedbirin ittihadından, terbiyenin vahdetinden gelen sühulet sebebiyle, birtek meyve ile, kocaman semeredar bir ağacın, külfetçe kolaylığı müsavi oluyor. Çünki merkezin ittihadıyla ve kanunun vahdetiyle ve terbiyenin bir yerden ve bir elden sudûruyla masraf, meşakkat ve külfet o derece hafifleşir ve öyle kolaylaşır ki; böyle tek elden ve birlikten sudûr edecek birtek meyveyi icad etmek ile, meyveleri sayısız kocaman bir ağacı icad etmek arasında külfetçe bir fark olmaz. Fakat eğer bu iş kesrete bırakılırsa, o vakit kesret ve şirket ve ayrı ayrı merkezler, birtek meyvenin terbiyesi için, çeşitli terbiye cihazlarının kemiyetleri cihetinden bütün semeratıyla birlikte tamam bir ağacın terbiyesine lâzım olan herşeye muhtaç olurlar. Yalnız belki keyfiyet cihetinde bir fark olabilir.
Evet, nasılki büyük bir ordunun bütün techizat-ı askeriyesine lâzım olan bütün herşeyi yapan umum fabrikalar, makineler, aynı bir tek nefer için dahi lâzımdırlar. Ancak keyfiyette fark olur. Hem nasılki, bin veya binler nüsha bir kitabı tab’etmek için matbaaya verilen ücretin aynısı, o kitabın tek bir nüshanın tab’ına dahi gider. Belki bazan bin nüshanın ücreti, bir nüshanın ücretinden daha az olabilir. Çünki dizgi ve tertib külfeti bire, bine birdir. Lâkin eğer bu bin nüsha kitabı bir tek matbaada tab’ını yapmayıp, her bir nüsha için ayrı ayrı matbaalara başvursan, binler ücret vermeğe muztar kalırsın.
Elhasıl: Eğer sen gayr-ı mahdud kesreti bir Vâhide isnad etmez sen ki, o halde bir tek şeyi bütün herşeye isnad etmeye muztar olduğun
Onuncu Lem’a: Hayat, zîhayat ve ihya üstüne basılan ve cüz’ ve cüz’î, küll ve küllîye ve âlemin hey’et-i mecmuasına darbedilen tevhid mühürlerinden bazılarına yaptığımız işaretleri gördü isen; Şimdi enva’ ve külliyat üzerine vurulan sayısız vahdaniyet sikkelerinden yalnız şu bir taneye bak, gör!
Evet, tedbirin ittihadından, terbiyenin vahdetinden gelen sühulet sebebiyle, birtek meyve ile, kocaman semeredar bir ağacın, külfetçe kolaylığı müsavi oluyor. Çünki merkezin ittihadıyla ve kanunun vahdetiyle ve terbiyenin bir yerden ve bir elden sudûruyla masraf, meşakkat ve külfet o derece hafifleşir ve öyle kolaylaşır ki; böyle tek elden ve birlikten sudûr edecek birtek meyveyi icad etmek ile, meyveleri sayısız kocaman bir ağacı icad etmek arasında külfetçe bir fark olmaz. Fakat eğer bu iş kesrete bırakılırsa, o vakit kesret ve şirket ve ayrı ayrı merkezler, birtek meyvenin terbiyesi için, çeşitli terbiye cihazlarının kemiyetleri cihetinden bütün semeratıyla birlikte tamam bir ağacın terbiyesine lâzım olan herşeye muhtaç olurlar. Yalnız belki keyfiyet cihetinde bir fark olabilir.
Evet, nasılki büyük bir ordunun bütün techizat-ı askeriyesine lâzım olan bütün herşeyi yapan umum fabrikalar, makineler, aynı bir tek nefer için dahi lâzımdırlar. Ancak keyfiyette fark olur. Hem nasılki, bin veya binler nüsha bir kitabı tab’etmek için matbaaya verilen ücretin aynısı, o kitabın tek bir nüshanın tab’ına dahi gider. Belki bazan bin nüshanın ücreti, bir nüshanın ücretinden daha az olabilir. Çünki dizgi ve tertib külfeti bire, bine birdir. Lâkin eğer bu bin nüsha kitabı bir tek matbaada tab’ını yapmayıp, her bir nüsha için ayrı ayrı matbaalara başvursan, binler ücret vermeğe muztar kalırsın.
Elhasıl: Eğer sen gayr-ı mahdud kesreti bir Vâhide isnad etmez sen ki, o halde bir tek şeyi bütün herşeye isnad etmeye muztar olduğun
Yükleniyor...