Yani:

اَلنَّاسُ الَّذ۪ينَ يَص۪يرُونَ مُتَّق۪ينَ بِه۪

cümlesine bedel, îcazlı olan

لِلْمُتَّقِينَ

kullanması ile, “Mecazül Evl

{“Mecaz” birkaç mana ve mevkide kullanılır ve birkaç şekli vardır. Mesela: Arabî üleması yanında “mecaz” hakikatın hilafı olan şeydir. Beyan ilmi üleması yanında ise, aslının hakikatı olmayan lafızlarda kullanılır. Buna göre, Mecazın hem müfredi hem de mürekkebi vardır. Müfredine “luğavî mecaz” denilir ki kullanılan kelimenin irade ettiği mana ile bir alakası olması lazım. Bu alaka bazen benzerlik gösterir, bazen de gösteremez. Benzerlik göstermezse, ona” mecaz-ı mürsel” denilir.Bir de istiare “mecaz” ı vardır. Bu mecazın sadece hakikatle bir benzerliği vardır. Bir de “mecaz-ı akli” vardır ki bir fiili, ya da fiil manasında olan bir şeyi herhangi bir libasta bir hakikata isnad etmektir. Bunun da dört çeşidi bulunur. Bu dörtler iki taraflıdır; bir tarafı hakikî, bir tarafı da mecazîdir. Hakikî tarafın misali için

انبت الرّ بيع الباقلة

Bahar baklayı inbat eyledi, yeşertti. Mecazî tarafı için

فَمَرَبِحَتْ تِجَرَتُهُمْ

“ticaretleri kâr etmedi” denilir. İşte, mecazül evl için

انزلناعليهم سلطان

(üzerlerine bir sûltan, yani bir delil indirdik.) uslübuyla tarif edilir. El muhitül Muhit- sh 136 B. Bistamim MütercimM}

” ile tabir edilen ilk mecaz ile îcazlandırmıştır.

(Arapça cümlenin Türkçesi: “O insanlar ki Kur’anın hidayetiyle müttakî oluyorlar”)

Bu îcaz ise, hidayetin semerelerine ve te’siratına bir işaret olduğu gibi; aynı zamanda hidayetin vücudunu isbat eden “Burhan-ı innî

{ Bûrhan-ı innî ile Bûrhan-ı lımmî mantık ilminin iki istılahıdırlar ve şöyle izahlıdırlar. Bûrhan-ı innî deki “inne” subût ve vucud’un katîliğinde kullanılır. “Limmî” ise,

لِمَ

kelimesinden alınmıştır. Yani: Bu iş böyledir dendiği zaman,

لِمَ

denilir. Yani: “niçin öyledir” in cevabı olarak, getirilen isbat delillerine bir isim olmuştur. MütercimM}

” ye de remzetmektedir. Çünkü herhangi bir asırda yaşamış bir dinleyici, geçmiş asırlarda cereyan etmiş hadiselerle ve ya mânâlarla kendi fehim ve anlayışı hususunda istidlal etiği gibi; onun lâhikıda onunla istidlal edebilirler.