te’kid ve tasvirdir ki, yani: nazil olan şey, vahy ile gelen Kur’andır, ki o da, Allahın peygambere hitabıdır. Bu ise, Küllün içine nüfûzeden haslığın hususiyetidir. (Küllün içine nüfûzdan murad, –Allah u a’lem– bütün peygamberlerin umumî Risaletleri içerisinde, hâs ve nâfiz bir makama; ya da, küll halindeki ezelî Sıfat-ı Kelamiyenin derinliklerine hâs bir nüfûz ve saire gibi özel bir makamına işaret olabilir.) İşte, o has hususiyetten, peygamber’in hissesi üzerindeki perdeyi kaldıran ise, o cüz’dür. (Yani: Şu incelik ve hususilikleri dile getiren cüz’dür. İşte şu

اِلَيْكَ

bu incelik ve derinlikleri müştemil bulunmuş olmasına nazaran, bu kelam, yani

بِمَا اُنْزِلََ مِنْ قَبْلِكََ

kelamı, îcazı’ın nihayet hududunda olduğu zâhir olmuş oluyor.

وَمَا اُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ

cümlesine gelince, bilmiş ol ki: bu gibi tavsifatlar, (Yani: “Senden evvel gelen peygamberlere nazil olmuş kitaplar diye” olan tavsifat) bir teşviki tazammun ediyorlar. Teşvik ise, inşaî hükümleri tazammun eyler. Yani mesela: “Şöyle şöyle iman ediniz ve tefrikaya düşmeyiniz!” gibi hükümler.

Sonra:

وَمَا اُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ

nın şu nazm, diziliş ve bağlanışında dört ayrı letaif bulunmaktadır.

irincisi: Medlul’un delil üzerine olan atfıdır. Yani: delil ile ispatı yapılmış olan eski peygamberlerin ve kitaplarının medlulu,

بِمَا اُنْزِلَ اِلَيْكَ

ye atfedilmiş olmasıdır. Yani –mealiyle– şöyle demektedir ki: “Ey insanlar. Kur’ana iman ettiğinizde, münzel olan sabık kitaplara dahi iman ediniz! Çünkü Kur’an, o kitapların hem tasdikcisi, hem de onların hak olduklarının şâhididir.

{ Bakara sûresi, ayet: 97 –Mütercim–}

مُصَدِّقً لِمَ بَيْنَ يَدَيْهِ

ayeti bu hükmün delilidir. (Bu ayetin delil olduğu şu noktadandır, ayetin tamamı mealen) Şöyle