٤ – قيمت و عظمتڭ، همّت نسبتنده اولديغنى ظن ايتمشلردر. حتّى كوچك ويا آلچاق بر شيئى، يوكسك و بيوك شخصلره إسناد ايتمزلر. گويا عظيم إنسانلر، قيمتى اولميان شيلره تنزّل ايتمزلر و ضعيف، كوچك بر شى، او بيوك همّت و عظمتى تحمّل ايده‌مز.
ايشته او بوش قفاليلر، بو نقطه‌لره إستنادًا جنابِ حقّى ده إنسانلره قياس ايده‌رك دييورلر كه: "اللّٰه جلال و عظمتيله إنسانلرڭ قونوشدقلرى گبى ناصل إنسانلر ايله تكلّم ايتمگه تنزّل ايدر؟ و بو جزئى و حقير شيلردن ناصل بحث ايدر؟ عظمتنه ياقيشير مى؟" عجبا او سفها طاقمى· اللّٰهڭ إراده‌سى، علمى، قدرتى گبى سائر صفتلرينڭ ده كلّى، عمومى، شامل، محيط اولدقلرينى بيلمزلر مى؟ و ينه بيلمزلر مى كه· جنابِ حقّڭ عظمتنه مقياس، آنجق مجموع آثاريدر، يالڭز بر أثر مقياس اولاماز! و ينه بيلمزلر مى كه· جنابِ حقّڭ تجلّيسنه ميزان اولاجق، كافّهِٔ كلماتيدر كه· أشجار قلم، دڭزلر مركّب اولسه، او كلماتى يازوب بيتيره‌مزلر.
&﴿ (حاشيه): بو مئالده‌كى آيتده بر مبالغه، بر مزايده گورونور. فقط حقيقته، واقعه باقيليرسه زياده‌لك يوقدر. چونكه "كلمه"، بر معنايى إفاده ايدن شيئه دينير. امّا نحويلرڭ لفظ ايله تقييد و تخصيص ايتدكلرى، اونلره مخصوص بر إصطلاحدر. أوت برى قال، ديگرى حال اولمق اوزره ايكى لسان واردر. لسانِ قالڭ كلماتى ألفاظ ايسه، لسانِ حالڭ كلماتى ده أحوالدر. بناءً عليه قدسى شاعرڭ (وَ فِى كُلِّ شَيْءٍ لَهُ اٰيَةٌ تَدُلُّ عَلٰى اَنَّهُ وَاحِدٌ) ديديگى گبى· كتابِ كبيرِ كائناتده ياراديلان هر هانگى بر شى، خالقڭ عظمتنه دلالت ايدن بر كلمهِٔ حاليه‌در. أشجار ايله دڭزلر، كائنات كتابنده موجود كلماتِ حاليه‌لرڭ يازيلماسنه كافى گلديگى تقديرده، او دڭزلرڭ قطره‌لرى، او آغاجلرڭ ذرّه‌لرى برر حالى كلمه اولديغندن، اونلرڭ ده يازيلمسى ايچون مركّب، قلم لازمدر. اويله ايسه اونلر ايچون ده، اونلر قدر باشقه أشجار و دڭزلر لازمدر. و هكذا هر بر برنجينڭ قطره‌لرى و كلماتى يازيلدقدن صوڭره، اوڭا ده اونڭ قدر ايكنجى بر طاقم أشجار و دڭزلر لازمدر. حال بويله‌جه إلىغير النهايه تسلسل ايدر گيدر. جنابِ حقّڭ كلماتى، يعنى جنابِ حقّڭ عظمتنه دلالت ايدن كلماتِ حاليه‌سى بيتمز. ديمك حقيقتده (اَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّى وَ لَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا) آيتنڭ إفاده ايتديگى معناده هيچ بر جهتله مبالغه، مزايده يوقدر، بلكه تناقص واردر. مترجم عبد المجيد﴾|@
مثلا: شمس عاقل، إختيار و إراده صاحبى فرض ايديلسه، ضياسنى بتون عالمه نشر ايتديگى بر صيراده پيس، ملوّث بر ذرّه ده اونڭ ضياسندن إستفاده ايتديگى وقت، شمسه قارشى "نه ايچون بو پيس، بو ملوّث ذرّه ايله مشغول اولدى و نه ايچون اوڭا ضياسنى ويردى" دييه إعتراض ايديله‌بيلير مى؟ حاشا! شمسڭ عظمتنه بر نقيصه گلير مى؟ يوق. بناءً عليه غايت بيوك اولان بو عالمى، بيوك بر صنعت ايله و بيوك بر إهتمامله خلق ايتديگى گبى، جوهرِ فرد ايله تعبير ايديلن ذرّه ده اونڭ دستگاهِ قدرتندن چيقان بر أثرِ صنعتيدر. چونكه او بيوك قدرتڭ نظرنده جواهرِ فرد، يعنى ذرّه‌لرله نجومِ سيّاره، يعنى گزيجى ييلديزلر مساويدرلر. زيرا او بيوك اللّٰهڭ قدرتى، علمى، إراده‌سى، كلامى، ذاتى صفتلريدر. ذاتِ أقدسه لازمدرلر. اونلرده تجدّد يوق، زياده و نقصان اولمغه قابليت يوق، تغيّرلرى يوق كه، مرتبه‌لرى اولسون. مع هذا عجز بو صفتلرڭ ضدّى اولديغندن، اونلرڭ ايچنه گيروب اوطوراماز. بناءً عليه قدرتِ إلٰهيه‌ده ذرّه ايله شمس آراسنده فرق يوقدر. مثلا ترازونڭ هر ايكى گوزنده ايكى گونش ويا ايكى ذرّه بولونديغى فرض ايديلسه، آرالرنده مساوات و موازنه بولنديغندن خارجدن بر قوّت بر گوزينه باصارسه، اوته‌كى گوز هوايه قالقار. ايستر او گوزده ذرّه اولسون، ايستر گونش اولسون، او قوّته گوره فرقلرى يوقدر· ايكيسى ده بردر. كذالك ممكن اولان بر شيئڭ طرَفَيْنى، يعنى وجود و عدمى آراسنده، ترازونڭ گوزلرى گبى مساوات اولديغندن، قدرتِ أزليه هانگى طرفه باصارسه، اوته‌كى طرف هبا گبى هوايه قالقار. گونش، سينك، ذرّه بو خصوصده هپسى ده بردر.
ايشته او بوش قفاليلر، بو نقطه‌لره إستنادًا جنابِ حقّى ده إنسانلره قياس ايده‌رك دييورلر كه: "اللّٰه جلال و عظمتيله إنسانلرڭ قونوشدقلرى گبى ناصل إنسانلر ايله تكلّم ايتمگه تنزّل ايدر؟ و بو جزئى و حقير شيلردن ناصل بحث ايدر؟ عظمتنه ياقيشير مى؟" عجبا او سفها طاقمى· اللّٰهڭ إراده‌سى، علمى، قدرتى گبى سائر صفتلرينڭ ده كلّى، عمومى، شامل، محيط اولدقلرينى بيلمزلر مى؟ و ينه بيلمزلر مى كه· جنابِ حقّڭ عظمتنه مقياس، آنجق مجموع آثاريدر، يالڭز بر أثر مقياس اولاماز! و ينه بيلمزلر مى كه· جنابِ حقّڭ تجلّيسنه ميزان اولاجق، كافّهِٔ كلماتيدر كه· أشجار قلم، دڭزلر مركّب اولسه، او كلماتى يازوب بيتيره‌مزلر.
&﴿ (حاشيه): بو مئالده‌كى آيتده بر مبالغه، بر مزايده گورونور. فقط حقيقته، واقعه باقيليرسه زياده‌لك يوقدر. چونكه "كلمه"، بر معنايى إفاده ايدن شيئه دينير. امّا نحويلرڭ لفظ ايله تقييد و تخصيص ايتدكلرى، اونلره مخصوص بر إصطلاحدر. أوت برى قال، ديگرى حال اولمق اوزره ايكى لسان واردر. لسانِ قالڭ كلماتى ألفاظ ايسه، لسانِ حالڭ كلماتى ده أحوالدر. بناءً عليه قدسى شاعرڭ (وَ فِى كُلِّ شَيْءٍ لَهُ اٰيَةٌ تَدُلُّ عَلٰى اَنَّهُ وَاحِدٌ) ديديگى گبى· كتابِ كبيرِ كائناتده ياراديلان هر هانگى بر شى، خالقڭ عظمتنه دلالت ايدن بر كلمهِٔ حاليه‌در. أشجار ايله دڭزلر، كائنات كتابنده موجود كلماتِ حاليه‌لرڭ يازيلماسنه كافى گلديگى تقديرده، او دڭزلرڭ قطره‌لرى، او آغاجلرڭ ذرّه‌لرى برر حالى كلمه اولديغندن، اونلرڭ ده يازيلمسى ايچون مركّب، قلم لازمدر. اويله ايسه اونلر ايچون ده، اونلر قدر باشقه أشجار و دڭزلر لازمدر. و هكذا هر بر برنجينڭ قطره‌لرى و كلماتى يازيلدقدن صوڭره، اوڭا ده اونڭ قدر ايكنجى بر طاقم أشجار و دڭزلر لازمدر. حال بويله‌جه إلىغير النهايه تسلسل ايدر گيدر. جنابِ حقّڭ كلماتى، يعنى جنابِ حقّڭ عظمتنه دلالت ايدن كلماتِ حاليه‌سى بيتمز. ديمك حقيقتده (اَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّى وَ لَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا) آيتنڭ إفاده ايتديگى معناده هيچ بر جهتله مبالغه، مزايده يوقدر، بلكه تناقص واردر. مترجم عبد المجيد﴾|@
مثلا: شمس عاقل، إختيار و إراده صاحبى فرض ايديلسه، ضياسنى بتون عالمه نشر ايتديگى بر صيراده پيس، ملوّث بر ذرّه ده اونڭ ضياسندن إستفاده ايتديگى وقت، شمسه قارشى "نه ايچون بو پيس، بو ملوّث ذرّه ايله مشغول اولدى و نه ايچون اوڭا ضياسنى ويردى" دييه إعتراض ايديله‌بيلير مى؟ حاشا! شمسڭ عظمتنه بر نقيصه گلير مى؟ يوق. بناءً عليه غايت بيوك اولان بو عالمى، بيوك بر صنعت ايله و بيوك بر إهتمامله خلق ايتديگى گبى، جوهرِ فرد ايله تعبير ايديلن ذرّه ده اونڭ دستگاهِ قدرتندن چيقان بر أثرِ صنعتيدر. چونكه او بيوك قدرتڭ نظرنده جواهرِ فرد، يعنى ذرّه‌لرله نجومِ سيّاره، يعنى گزيجى ييلديزلر مساويدرلر. زيرا او بيوك اللّٰهڭ قدرتى، علمى، إراده‌سى، كلامى، ذاتى صفتلريدر. ذاتِ أقدسه لازمدرلر. اونلرده تجدّد يوق، زياده و نقصان اولمغه قابليت يوق، تغيّرلرى يوق كه، مرتبه‌لرى اولسون. مع هذا عجز بو صفتلرڭ ضدّى اولديغندن، اونلرڭ ايچنه گيروب اوطوراماز. بناءً عليه قدرتِ إلٰهيه‌ده ذرّه ايله شمس آراسنده فرق يوقدر. مثلا ترازونڭ هر ايكى گوزنده ايكى گونش ويا ايكى ذرّه بولونديغى فرض ايديلسه، آرالرنده مساوات و موازنه بولنديغندن خارجدن بر قوّت بر گوزينه باصارسه، اوته‌كى گوز هوايه قالقار. ايستر او گوزده ذرّه اولسون، ايستر گونش اولسون، او قوّته گوره فرقلرى يوقدر· ايكيسى ده بردر. كذالك ممكن اولان بر شيئڭ طرَفَيْنى، يعنى وجود و عدمى آراسنده، ترازونڭ گوزلرى گبى مساوات اولديغندن، قدرتِ أزليه هانگى طرفه باصارسه، اوته‌كى طرف هبا گبى هوايه قالقار. گونش، سينك، ذرّه بو خصوصده هپسى ده بردر.
Yükleniyor...