22 - ZEYL-ÜZ ZEYL :
Zeylin zeyli olan bu parça, bir mukaddeme ile sekiz tane uzun i'lemlerden mürekkebdir. İ'lemlerden birisi, yirmiüçüncü Lem'a olan ve Asa-yı Musa mecmuasında hem arapça, hem türkçe olarak intişar eden ve Tabiat Risalesi adıyla meşhur-u âlem bir risalenin hülasa ve esasıdır. Bu zeyl, Ankarada te'lif edildiği gibi, orada da tab edilmiştir. İnsanların ağzından çıkan ve dinsizliği işmam eden dehşetli üç kelimenin butlanını isbat ederek, tabiat bataklığında boğulanları kurtarıyor. Ayrıca bu çok kıymettar zeyl, baştaki mukaddeme gibi olan medhalde, hamd ü salavattan sonra, kâinatın büyük sahifelerinden tut, tâ en küçük mahlûk olan atom zerratına kadar herşey, kemâl-i itaat ve serfürû ile kudret-i rabbaniyeye karşı mutî, musahhar ve emirber neferler olduğunu isbat ettikten sonra diyor ki: ‘Demek oluyor ki, kâinat kitabının satırları, umumu birden akıllar üstünde şu gelecek beyti kıraat etmektedirler.’
تَاَمَّلْ سُطُورَ الْكَاءِنَاةِ فَاِنَّهَا مِنَ اْلَمَلاِ الْاَعْلَي اِلَيْكَ رَسَاءِلُ
deyip mukaddemeyi bağlıyor.
Sâir i'lemler ise, hülasaten yine isbat-ı vücub-u vücud; ve dikkat ve tefekkür keyfiyeti hakkında bir tavzih; ve insanın garib cehaleti; ve insanın ruhunda hadsiz teellümat ve telezzüzata kabiliyet olduğunu; ve o kabiliyete göre insanın çok acib vazifeleri olduğunu beyan ve izahları havidirler.
23 - ZEHRE :
Zehre Risalesi, yirmibeş tane i'lemler ünvanı altında yirmibeş mevzu’u muhtevidir. Bu mevzuların hey'et-i umumiyesi itibariyle esbab-ı zahiriyeye karşı takınılacak tavırdan ve esbabın te'sirsiz olduğundan; ve dünya ve mahiyetinden; ve ism-i hafizin tecelli-i azamından ve bu hafîziyetin bir muhasebeyi istilzam etmesinden; ve insan ömrünün mahiyet ve hakikatından bahsederler. Sonra, hududunu bilip tavrını tecavüz etmemenin hakikatını; ve in'am olunan nimetlerin ehemmiyetini; ve küçük hayvancıkların varlığının fayda ve hikmetlerini ele alır. Daha sonra uzun bir i'lem ile Avrupa medeniyetinin iç yüzünü ve çürük
Zeylin zeyli olan bu parça, bir mukaddeme ile sekiz tane uzun i'lemlerden mürekkebdir. İ'lemlerden birisi, yirmiüçüncü Lem'a olan ve Asa-yı Musa mecmuasında hem arapça, hem türkçe olarak intişar eden ve Tabiat Risalesi adıyla meşhur-u âlem bir risalenin hülasa ve esasıdır. Bu zeyl, Ankarada te'lif edildiği gibi, orada da tab edilmiştir. İnsanların ağzından çıkan ve dinsizliği işmam eden dehşetli üç kelimenin butlanını isbat ederek, tabiat bataklığında boğulanları kurtarıyor. Ayrıca bu çok kıymettar zeyl, baştaki mukaddeme gibi olan medhalde, hamd ü salavattan sonra, kâinatın büyük sahifelerinden tut, tâ en küçük mahlûk olan atom zerratına kadar herşey, kemâl-i itaat ve serfürû ile kudret-i rabbaniyeye karşı mutî, musahhar ve emirber neferler olduğunu isbat ettikten sonra diyor ki: ‘Demek oluyor ki, kâinat kitabının satırları, umumu birden akıllar üstünde şu gelecek beyti kıraat etmektedirler.’
تَاَمَّلْ سُطُورَ الْكَاءِنَاةِ فَاِنَّهَا مِنَ اْلَمَلاِ الْاَعْلَي اِلَيْكَ رَسَاءِلُ
deyip mukaddemeyi bağlıyor.
Sâir i'lemler ise, hülasaten yine isbat-ı vücub-u vücud; ve dikkat ve tefekkür keyfiyeti hakkında bir tavzih; ve insanın garib cehaleti; ve insanın ruhunda hadsiz teellümat ve telezzüzata kabiliyet olduğunu; ve o kabiliyete göre insanın çok acib vazifeleri olduğunu beyan ve izahları havidirler.
23 - ZEHRE :
Zehre Risalesi, yirmibeş tane i'lemler ünvanı altında yirmibeş mevzu’u muhtevidir. Bu mevzuların hey'et-i umumiyesi itibariyle esbab-ı zahiriyeye karşı takınılacak tavırdan ve esbabın te'sirsiz olduğundan; ve dünya ve mahiyetinden; ve ism-i hafizin tecelli-i azamından ve bu hafîziyetin bir muhasebeyi istilzam etmesinden; ve insan ömrünün mahiyet ve hakikatından bahsederler. Sonra, hududunu bilip tavrını tecavüz etmemenin hakikatını; ve in'am olunan nimetlerin ehemmiyetini; ve küçük hayvancıkların varlığının fayda ve hikmetlerini ele alır. Daha sonra uzun bir i'lem ile Avrupa medeniyetinin iç yüzünü ve çürük
Yükleniyor...