Demek letafet, incelik, küçükte yaptığı te’sir ve faaliyeti; kesafet, katılık büyükte yapamaz. Evet iğnenin yaptığı işi balta yapamaz.

3- Kâinat fabrikasında yapılan ameliyatta hâkim ve birinci mahluk, ruh ve hayattır. Binaenaleyh, bir ruh bin maddî şeyleri istihdam ettiği gibi; başka bir ruh da en küçük bir maddeyi istihdam ile, yalnız onunla alâkadar olması caizdir. İnsan ile mikrop gibi…

4- Maddenin hakaret ve küçüklüğü, ruhun küçüklüğünü istilzam etmez. Meselâ nasılki; toprak içerisinde küçük ve kıymetsiz bir hurma çekirdeği hakir bir şey iken, hava âleminde kıymettar, büyük bir hurma ağacı olur. Öyle de bu âlemde küçük, hayattar bir şey, ruhun ona dayanması hasebiyle, âlem-i ma’na ve misalde yüksek, âlî bir tarzda sünbüllenip başak verebilir.

İHTAR: Şu i’lemin, bu makam ile münasebeti zaif ise de, Kızıl Îcaz’a misafireten girmiş müstakil bir mes’ele telakkisiyle nazardan geçirilse faydadan hâlî olmaz.

***

اِعْلَمْو اِنَّ مَحَاسِنَ الْخِلْقَةِصصصالخ

(1) Bu İ’lemi, bizdeki matbu’ Kızıl Îcaz’ın içinde bulamadım. Dolayısıyla karşılaştıramadam. İhtimal, Molla Abdülmecid’in kendi nüsha-i hattiyesinde var olup, matbuuna geçmemiştir. (A.B.)



Hazret-i Üstad, pek kısa ve muhtasar olan şu i’lem ile maddî ve manevî insanların saadetlerini, intizamlarını, asayişlerini, yaşayışlarını taht-ı te’mine alan bir yol göstermiştir.

1- Hilkat ve yaradılışın fıtrî güzelliklerinden insanlar arasında husule getirilen güzel işleri; ve bir cemaatin çalışmasıyla meydana gelen iyilikleri, hissedar olanlara taksim edilmelidir. Yoksa bir cemaatin himmetiyle meydana gelen kahramanlıkları, şerefleri, umumî faziletleri bir şahsa izafe ile bir şahsa mal etmek, bir nev’i, bir ferde feda etmek lâzım gelir. Bu ise ihtilaf ve isyanlara sebebiyet verir.

____________________________________