bütün eşyayı Hâlıkına vermekte şahid ve herşey herşeyi ona isnad etmekte delildir.
Evet, bütün aktar-ı arzdaki umum sikkeler ve yekûn hatemler, yekta bir melikin ve Samed bir malikin malı olduğuna delil budur ki; onları umumen bir zaman-ı vâhid zarfında ruy-i zemine darbetmesi ve ona san’atlıca yerleştirmesidir. Evet bir an-ı vâhidde küre-i arz aktarında ecnas-ı eşyadan birbirine mütemasil hadsiz şeyler bulunur. Ve elbette vücud, icad, suret, inşa ve zamanca olan şu tevafuk ise, ancak Vâhid-i Ehad öyle bir Saniin işi olabilir ki, bir iş diğer bir işten onu alıkoyamaz. Ve bir söz, diğer bir sözden onu meşgul edemez. Ve bir şe’n, onu diğer bir şe’nden ta’vik edemez. Ve lisan-ı kal, lisan-ı ihtiyaç, lisan-ı istidad ile ondan sual edilen ve istenilen umum duaları işitip cevabını vermekte, O’nu şaşırtamaz. (C. Celalühu velâ ilahe illâ hu)
اِعْلَمْ
Bil ki ey kardeş! Eğer Kur’anın ummanından, benim kalbime damlanan feyz-i i’cazdan sen de i’cazlı bir damlayı emmek ve içmek istersen; kendi nefsime hitaben söylediğim sözleri bir kalb-i şehid ile dinle. Şöyle ki, demiştim:
Ey kendi nefsinden, hattâ gafletinden gaflet etmiş Said-i gafil! Bil ki: Hem gaflet, hem küfr ü küfran, hasra gelmez mütezaif, müteselsil muhalât üzerine teessüs etmişlerdir. Zira eşyadan hangi şey olursa olsun, ona nazar ettiğin zaman, hususan zîhayat olsa; sonra da o şeyi ona, yani bir İlah-ı Vâhid’e isnad etmemek sebebiyle gafilane davransan; elbette o zaman toprak, su ve havanın eczaları adedince; hem zerreler ve mürekkebatı sayısınca, belki tecelliyat-ı esma-i İlahiye miktarınca âliheleri kabule muztar olarak, şu gelen muhalât-ı acibeyi irtikab etmeye mecbur kalacaksın. Şayet eşyayı bir İlah-ı Vâhid’e isnad etmemek mümkün olursa; (ki bunu farzetmek ile de, muhalin lüzumu ortaya girer;) ve bu muhalin lüzumu ise, imkânsızlık ve imtinalara saplanır. Halbuki o farz ile değil bir tek muhal, belki gayr-ı mahsur muhalât lâzım gelir. Belki toprağın eczaları sayısınca ilahların kabulüne muztar olunacaktır. Zira bilirsin ki, toprağın hangi cüz’ü olursa olsun bütün bitki, ağaç ve umum çiçek ve semerelerin husulüne medar olmaya salih bir vaziyettedir.
Evet, bütün aktar-ı arzdaki umum sikkeler ve yekûn hatemler, yekta bir melikin ve Samed bir malikin malı olduğuna delil budur ki; onları umumen bir zaman-ı vâhid zarfında ruy-i zemine darbetmesi ve ona san’atlıca yerleştirmesidir. Evet bir an-ı vâhidde küre-i arz aktarında ecnas-ı eşyadan birbirine mütemasil hadsiz şeyler bulunur. Ve elbette vücud, icad, suret, inşa ve zamanca olan şu tevafuk ise, ancak Vâhid-i Ehad öyle bir Saniin işi olabilir ki, bir iş diğer bir işten onu alıkoyamaz. Ve bir söz, diğer bir sözden onu meşgul edemez. Ve bir şe’n, onu diğer bir şe’nden ta’vik edemez. Ve lisan-ı kal, lisan-ı ihtiyaç, lisan-ı istidad ile ondan sual edilen ve istenilen umum duaları işitip cevabını vermekte, O’nu şaşırtamaz. (C. Celalühu velâ ilahe illâ hu)
اِعْلَمْ
Bil ki ey kardeş! Eğer Kur’anın ummanından, benim kalbime damlanan feyz-i i’cazdan sen de i’cazlı bir damlayı emmek ve içmek istersen; kendi nefsime hitaben söylediğim sözleri bir kalb-i şehid ile dinle. Şöyle ki, demiştim:
Ey kendi nefsinden, hattâ gafletinden gaflet etmiş Said-i gafil! Bil ki: Hem gaflet, hem küfr ü küfran, hasra gelmez mütezaif, müteselsil muhalât üzerine teessüs etmişlerdir. Zira eşyadan hangi şey olursa olsun, ona nazar ettiğin zaman, hususan zîhayat olsa; sonra da o şeyi ona, yani bir İlah-ı Vâhid’e isnad etmemek sebebiyle gafilane davransan; elbette o zaman toprak, su ve havanın eczaları adedince; hem zerreler ve mürekkebatı sayısınca, belki tecelliyat-ı esma-i İlahiye miktarınca âliheleri kabule muztar olarak, şu gelen muhalât-ı acibeyi irtikab etmeye mecbur kalacaksın. Şayet eşyayı bir İlah-ı Vâhid’e isnad etmemek mümkün olursa; (ki bunu farzetmek ile de, muhalin lüzumu ortaya girer;) ve bu muhalin lüzumu ise, imkânsızlık ve imtinalara saplanır. Halbuki o farz ile değil bir tek muhal, belki gayr-ı mahsur muhalât lâzım gelir. Belki toprağın eczaları sayısınca ilahların kabulüne muztar olunacaktır. Zira bilirsin ki, toprağın hangi cüz’ü olursa olsun bütün bitki, ağaç ve umum çiçek ve semerelerin husulüne medar olmaya salih bir vaziyettedir.
Yükleniyor...