hassas ve cessas bir terazi ile tartılmışçasına ölçülü hey’etleri; ve hayatdar, muhtelif mevcudat-ı muntazamanın basit ve camid şeylerden yapılışları -meselâ insanın bütün cihazatıyla bir nutfeden ve kuşun bütün cevahiriyle bir yumurtadan ve ağacın bütün a’zasıyla bir çekirdekten halkedilmesi- gibi keyfiyetler, elbette delâlet eder ki; herşeyin tahassus ve taayyünü ancak onun irade, ihtiyar ve meşiet-i sübhaniyesi iledir.
İşte nasılki bir cinsten olan eşyanın ve bir neviden olan ferdlerin aza-yı esasiyede birbirine tevafuk etmeleriyle; bizzarure onların sani’lerinin vâhid-i ehad olduğuna delâlet eder. Öyle de; hadsiz muntazam alâmet-i fârikayı müştemil olan teşahhusat-ı mevcudatın gayet hikmetdarane temayüzleri dahi delâlet eder ki; o Vâhid ve Ehad olan Sani’, bir Fâil-i Muhtar ve Mürid’dir.
يَفْعَلُ اللّٰهُ مَايَشَاءُ وَ يَحْكُمُ مَايُرِيدُ
Yani eşyayı istediği şekilde yapar, çevirir ve dilediği tarzda rububiyet ve uluhiyetinin ahkâmını icra eder. (C.C.)
Hem nasılki o Hallâk-ı Alîm ve Mürid, ilm-i ezelîsiyle herşeyin bütün ahval ve keyfiyatını bilir ve irade-i şâmilesiyle bütün eşyayı halkeder. Hem o Zat-ı Alîm ve Mürid’in; herşeyi ve heryeri kaplayan ve ihata eden bir ilm-i muhiti ve şamil bir iradesi ve bir ihtiyar-ı tammı vardır. Kezalik onun zat-ı akdesinden neş’et eden ve zatının lâzımı olan zarurî-yi zatî ile bir kudret-i mutlaka-i kâmilesi dahi olacaktır. Öyle ise, böyle kâmil bir kudretin zıddı olan aczin tedahülü muhaldir. Yoksa bil’ittifak muhal ender muhal olan cem’-i zıddeyn lâzım gelecektir. Şu halde o kudrette meratib olamaz. Öyle ise o kudrete nisbeten zerrelerle yıldızlar, az ile çok, küçük ile büyük, cüz’î ile küllî, cüz ile küll, insan ile âlem, çekirdek ile ağaç mütesavidirler.
Evet nuraniyet,
(1) Burada yalnız icmaline işaret edilen hakikatler, Yirminci Mektub’un İkinci Makamı’nda ve Yirmidokuzuncu Söz’de tafsilen muvazzahtırlar. (Mütercim)
şeffafiyet, mukabele, müvazene, intizam ve imtisal sırlarıyla mevcudatta müşahede olunan bir sür’at-i mutlaka; ve mutlak bir sühulet; ve sonsuz bir kesret-i mutlaka içindeki mutlak bir intizam; ve mutlak bir ölçülülük ile mutlak bir imtiyazın şehadetiyle; hem imdad-ı vâhidiyet, yüsr-ü vahdet ve tecelli-i ehadiyet sırlarıyla; ve vücûb
____________________________________
İşte nasılki bir cinsten olan eşyanın ve bir neviden olan ferdlerin aza-yı esasiyede birbirine tevafuk etmeleriyle; bizzarure onların sani’lerinin vâhid-i ehad olduğuna delâlet eder. Öyle de; hadsiz muntazam alâmet-i fârikayı müştemil olan teşahhusat-ı mevcudatın gayet hikmetdarane temayüzleri dahi delâlet eder ki; o Vâhid ve Ehad olan Sani’, bir Fâil-i Muhtar ve Mürid’dir.
يَفْعَلُ اللّٰهُ مَايَشَاءُ وَ يَحْكُمُ مَايُرِيدُ
Yani eşyayı istediği şekilde yapar, çevirir ve dilediği tarzda rububiyet ve uluhiyetinin ahkâmını icra eder. (C.C.)
Hem nasılki o Hallâk-ı Alîm ve Mürid, ilm-i ezelîsiyle herşeyin bütün ahval ve keyfiyatını bilir ve irade-i şâmilesiyle bütün eşyayı halkeder. Hem o Zat-ı Alîm ve Mürid’in; herşeyi ve heryeri kaplayan ve ihata eden bir ilm-i muhiti ve şamil bir iradesi ve bir ihtiyar-ı tammı vardır. Kezalik onun zat-ı akdesinden neş’et eden ve zatının lâzımı olan zarurî-yi zatî ile bir kudret-i mutlaka-i kâmilesi dahi olacaktır. Öyle ise, böyle kâmil bir kudretin zıddı olan aczin tedahülü muhaldir. Yoksa bil’ittifak muhal ender muhal olan cem’-i zıddeyn lâzım gelecektir. Şu halde o kudrette meratib olamaz. Öyle ise o kudrete nisbeten zerrelerle yıldızlar, az ile çok, küçük ile büyük, cüz’î ile küllî, cüz ile küll, insan ile âlem, çekirdek ile ağaç mütesavidirler.
Evet nuraniyet,
(1) Burada yalnız icmaline işaret edilen hakikatler, Yirminci Mektub’un İkinci Makamı’nda ve Yirmidokuzuncu Söz’de tafsilen muvazzahtırlar. (Mütercim)
şeffafiyet, mukabele, müvazene, intizam ve imtisal sırlarıyla mevcudatta müşahede olunan bir sür’at-i mutlaka; ve mutlak bir sühulet; ve sonsuz bir kesret-i mutlaka içindeki mutlak bir intizam; ve mutlak bir ölçülülük ile mutlak bir imtiyazın şehadetiyle; hem imdad-ı vâhidiyet, yüsr-ü vahdet ve tecelli-i ehadiyet sırlarıyla; ve vücûb
____________________________________
Yükleniyor...