isbatına kâfi gelecektir. Belki hattâ ağacının da hayattarlığına delâlet ettiğini bilecektir. Halbuki semerenin hayattarlığını isbat etmek, pek kolay ve çabuk olur ki, yalnız o semerenin ağaca muttasıl olduğunu görüp göstermekle hayatiyeti isbat edilir. Şu halde, o semere ağaçla olan ittisal ve irtibatı baki kaldıkça, onun ibtal ve zevali zordur, müşkildir, güç yetmez. Çünkü ona öyle bir menbadan hayatiyet geliyor ki; o aslı, o menbaı çürütüp kal’etmek tâkat haricidir.

İşte şayed şu nazar, bu ağacın semereleri arasında kuru ve ölü bir semereyi görse de, «başka yerden gelmiş, bunların arasına düşmüştür» diye hükmedecek ve onun ölümünü başka haricî sebeblere hamledecektir. İşte bu nazar, imanî ve İslâmî nazardır ki, kolaydır, müstakimdir ve nübüvvet tavrına münkaddır.

اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنَا وَ ثَبِّتْنَا عَلَيْهِ

Amma hasta olan ikinci nazar ise, bütün dalâletlerin menşei ve bütün ızdırabların madenidir ki, semereler ve yapraklar canibinden tenkidkârane bakar. İşte bu nazarda her bir semereyi; gıda maddelerini ona ulaştırmak için ağacın bütün kök ve damarlarının muhtaç olduğu şeye muhtaç görür ve bu nazarda o semerenin zeval ve ibtali edna bir şey ile çabuk hasıl olabilir. Şayet o semerelerin aralarında kuru ve ölü bir tane görse, hemen aslının ölümünede hükmeyler. Cenab-ı Hak, bizi bu nazardan muhafaza eylesin âmîn. Fakat eğer bu nazar, evvelki nazara tabi’ olsa, güzeldir ve nefsin itmi’nanına sebeb olur. Yani dikkatli ve imanlı bir taharri vesilesi olabilir. ÷Said-i Nursî