مَثَلاً
ise, hissedileni; Yani görünüp tutulabilen şeyi bir ma'kul ile ve mevhûmu bir muhakkak ile ve gâibdekini hazırdaki ile tasvir eden temsilin hasiyet ve karekterine ima etmek içindir. Bundan da vehimlerin redd ve tardına bakan bir ima vardır. Hem
مَثَلاً
nin tenvinli tenkiri ise; Medar-ı nazar olan şey, temsilin zatı ve kendisi olduğuna remizdir. Amma temsil'in sıfatları ise, makamın tabiatına ve temsil ile gösterilenin haline göre mahmul kılınmıştır.
Amma
مَا بَعُوضَة
deki
مَا
da olan umumîleştirme vaziyeti ise; kaidenin ta'mimine, yani umuma teşmil edilmiş olmasına işarettir. Yani taki, Kur'an’ca verilmiş olan cevap, sadece itiraz eyledikleri noktaya has kalmış olmasın. Yani: Ta ki temsil ile gösterilen şey, hangi manânın suretini iktiza eyliyorsa, belağat dahi onu istihsân etsin, ters düşmesin!.
Amma
v®^«/xQ«"
ile tahsis edilmiş olması, yani sadece “Baûday” (sivrisineği) hâs tarzda zikretmesi ise, bulağaların onu temsil için çokça istimal etmelerine işarettir. İşte misal için: “Sivrisinekten daha zaiftir.”
{ Cemheretül-emsal-Askerî 2/ 30 ve 2/ 33 –Mütercim–}
ve sivrisinekten daha şiddetli inada sahiptir. Ve “sivrisineğin beynini bana teklifeyledi.” Ve “Sivrisineğin beyninden daha çok ender ve nazlıdır.” Ve “Sivrisinek hurma ağacına dedi ki: “Beni tut uçacağım” Ve hadiste: “Dünya Allah'ın indinde sivrisinek kadar kıymeti yoktur.”
{ Bu hadisin bir çok mehazları için bak: R.N.Kaynakları 2. baskı s: 400, sıra no:73 –Mütercim–}
Ve daha buna göre kıyas eyle! Ayrıca şu sivrisinek temsilinin işaretinde; mu'terizlerin vehimleri ne kadar zaif ve çürük olduğuna da remz vardır.
Amma
مَا فَوْقَهَا
ile gösterilen manâ ise; “Küçüklükte ondan daha geri..” Veyahut, tersiyle: “Küçüklükte ondan üstün”, yani daha küçük demektir. Lâkin belağatin verdiği kıymet ve değerde ise, daha üst ve fevki olanlar, ya da küçüklükte dahi, daha üst olanı demektir. Demek ki
Yükleniyor...