Amma üstteki ikinci bürhanı tefsir eden
ÜÇÜNCÜ BÜRHAN
Yine bütün fenlerin ve ilimlerin şahidi oldukları: Sani’i Hakîmin (yani herşeyin) de yapılışı, dizilişi, programı ve vücuda getirilişinde en kısa yolu, en yakın ciheti ve en hafif ve en güzel sûreti ihtiyar eylemiş olmasıdır. Bu vaziyet ise, delalet ediyor ki; fıtratta, hilkatte ve hiçbir şeyde abesiyet ve israf yoktur. Öyle ise, kâinattaki nizam ve intizam, ya da mevcudatın yaradılışındaki inayet ve hikmet pek ciddîdir, hakikîdir. Bu ciddîlik ve hakikîlik, ancak saadet-i ebediyenin gelmesiyle hakikatlıkları takarrur edebilir. Aksi halde, şu vücud ve kevn âlemi, adem-i sırf derekesine düşecektir ve herşey abesiyet-i mahzaya dönüşecektir. Hayır!.. Evet, ey bütün noksan sıfatlardan müberra olan Sübhanımız! Sen bu vücud âlemlerini ve içlerindeki nizam ve muvazatları batıl olarak yaratmış değilsin ve olamazsın!
Üçüncü bürhanı tefsir ve izah eden
DÖRDÜNCÜ BÜRHAN
Bütün fenlerin şehadetiyle sabit olmuş olan hüküm ve netice budur ki: “fıtratta hiç ve asla israf yoktur.”
Evet, senin zihnin, şayet insan-ı ekber olan âlemin hikmetlerinden kısa ve kasır kalıyorsa, “küçük âlem” olan insanda dikkatle iman-ı nazar eyle! Bak: “fenn-i menafi-ül a’za” (insan ve hayvandaki uzuvlerin mutlak hikmet ve maslahatlarını tesbit edip beyan eden ilim) şerh ve ispat etmiştir ki: insanın cesedinde, herbirisinin ayrı bir menfaatı, yararlığı olan –takriben- altıyüz kemik; ve her birisi, en az birer faidesi bulunan kan mecralarından altıbin âseb ve damar vardır. Ve yine, insanın vücud ve bedenindeki hüceyrelerinden yüzyirmidörtbin mesame ve pencerecikleri bulunmakta; ve bu hüceyreciklerin her birisinde cazibe, dafia, mümessike, müsavvire ve müvellide gibi beş kuvveler çalışmaktadır. ve bunların her birisi de, birer menfaat ve birer maslahat içindirler.
İşte acaba, küçük bir âlem olan insan böyle olursa; insan-ı ekber olan âlem ve kâinat nasıl bundan daha az ve eksik olabilecektir. Hem madem, kendi özüne, yani ruhuna nisbeten ehemmiyeti olmayan cesedin bu derece israf ve abesiyetten uzaklığı göz önünde böyle bulunursa, acaba rûh cevherinin
ÜÇÜNCÜ BÜRHAN
Yine bütün fenlerin ve ilimlerin şahidi oldukları: Sani’i Hakîmin (yani herşeyin) de yapılışı, dizilişi, programı ve vücuda getirilişinde en kısa yolu, en yakın ciheti ve en hafif ve en güzel sûreti ihtiyar eylemiş olmasıdır. Bu vaziyet ise, delalet ediyor ki; fıtratta, hilkatte ve hiçbir şeyde abesiyet ve israf yoktur. Öyle ise, kâinattaki nizam ve intizam, ya da mevcudatın yaradılışındaki inayet ve hikmet pek ciddîdir, hakikîdir. Bu ciddîlik ve hakikîlik, ancak saadet-i ebediyenin gelmesiyle hakikatlıkları takarrur edebilir. Aksi halde, şu vücud ve kevn âlemi, adem-i sırf derekesine düşecektir ve herşey abesiyet-i mahzaya dönüşecektir. Hayır!.. Evet, ey bütün noksan sıfatlardan müberra olan Sübhanımız! Sen bu vücud âlemlerini ve içlerindeki nizam ve muvazatları batıl olarak yaratmış değilsin ve olamazsın!
Üçüncü bürhanı tefsir ve izah eden
DÖRDÜNCÜ BÜRHAN
Bütün fenlerin şehadetiyle sabit olmuş olan hüküm ve netice budur ki: “fıtratta hiç ve asla israf yoktur.”
Evet, senin zihnin, şayet insan-ı ekber olan âlemin hikmetlerinden kısa ve kasır kalıyorsa, “küçük âlem” olan insanda dikkatle iman-ı nazar eyle! Bak: “fenn-i menafi-ül a’za” (insan ve hayvandaki uzuvlerin mutlak hikmet ve maslahatlarını tesbit edip beyan eden ilim) şerh ve ispat etmiştir ki: insanın cesedinde, herbirisinin ayrı bir menfaatı, yararlığı olan –takriben- altıyüz kemik; ve her birisi, en az birer faidesi bulunan kan mecralarından altıbin âseb ve damar vardır. Ve yine, insanın vücud ve bedenindeki hüceyrelerinden yüzyirmidörtbin mesame ve pencerecikleri bulunmakta; ve bu hüceyreciklerin her birisinde cazibe, dafia, mümessike, müsavvire ve müvellide gibi beş kuvveler çalışmaktadır. ve bunların her birisi de, birer menfaat ve birer maslahat içindirler.
İşte acaba, küçük bir âlem olan insan böyle olursa; insan-ı ekber olan âlem ve kâinat nasıl bundan daha az ve eksik olabilecektir. Hem madem, kendi özüne, yani ruhuna nisbeten ehemmiyeti olmayan cesedin bu derece israf ve abesiyetten uzaklığı göz önünde böyle bulunursa, acaba rûh cevherinin
Yükleniyor...