ايشته

﴿وَ ِللّٰهِ الْمَثَلُ الْاَعْلٰى﴾

واجب الوجودڭ ماهيتِ قدسيه‌سى، ماهياتِ ممكنات جنسندن دگلدر. بلكه بتون حقائقِ كائنات، او ماهيتڭ أسماءِ حسنىسندن اولان حق إسمنڭ شعاعلريدر. مادام ماهيتِ مقدّسه‌سى هم واجب الوجوددر، هم مادّه‌دن مجرّددر، هم بتون ماهيّاته مخالفدر· مِثلى، مثالى، مثيلى يوقدر. ألبته او ذاتِ ذو الجلالڭ او قدرتِ أزليه‌سنه نسبةً بتون كائناتڭ إداره‌سى و تربيه‌سى· بر بهار، بلكه بر آغاج قدر قولايدر. حشرِ أعظم و دارِ آخرت، جنّت و جهنّمڭ ايجادى· بر گوز موسمنده ئولمش آغاجلرڭ يڭيدن بر بهارده إحيالرى قدر قولايدر.

اوچنجى سرّ:

عدمِ تحيّز و عدمِ تجزّينڭ نهايت درجه‌ده اولان قولايلغه سببيت ويرمه‌لرينڭ سرّى ايسه شودر كه: مادام صانعِ قدير مكاندن منزّهدر، ألبته قدرتيله هر مكانده حاضر صاييلير. و مادام تجزّى و إنقسام يوقدر· ألبته هر شيئه قارشى، بتون أسماسيله متوجّه اولابيلير. و مادام هر يرده حاضر و هر شيئه متوجّه اولور.. اويله ايسه موجودات و وسائط و أجرام اونڭ أفعالنه ممانعت ايتمز، تعويق ايتمز، بلكه (هيچ لزوم يوق. فرضا لزوم اولسه، ألكتريقڭ تللرى گبى و آغاجڭ داللرى گبى و إنسانڭ طمارلرى گبى) أشيا، وسيلهِٔ تسهيلات و واسطهِٔ وصولِ حيات و سببِ سرعتِ أفعال حكمنه گچر. تعويق، تقييد، منع و مداخله شويله طورسون· بلكه تسهيل و تسريع و ايصاله وسيله حكمنه گچر. ديمك قديرِ ذو الجلالڭ تصرّفاتِ قدرتنه هر شى إطاعت و إنقياد جهتنده (إحتياج يوق) أگر إحتياج اولسه قولايلغه وسيله اولور.

الحاصل: صانعِ قدير كلفتسز، معالجه‌سز، سرعتله، سهولتله هر شيئى او شيئه لايق بر صورتده خلق ايدر. كلّياتى، جزئيات قدر قولاى ايجاد ايدر. جزئياتى، كلّيات قدر صنعتلى خلق ايدر. أوت كلّياتى و سماواتى و أرضى خلق ايدن كيم ايسه، سماوات و أرضده اولان جزئياتى و أفرادِ ذىحياتيه‌يى خلق ايدن ألبته ينه اودر و اوندن باشقه اولاماز. چونكه او كوچك جزئيات· او كلّياتڭ ميوه‌لرى، چكردكلرى، مثالِ مصغّرلريدر. هم او جزئياتى ايجاد ايدن كيم ايسه، جزئياتى إحاطه ايدن عنصرلرى و سماوات و أرضى دخى او خلق ايتمشدر. چونكه گورويورز كه· جزئيات كلّياته نسبةً برر چكردك، برر كوچك نسخه حكمنده‌در. اويله ايسه او جزئيلرى خلق ايدن ذاتڭ ألنده، عناصرِ كلّيه و سماوات و أرض بولونماليدر. تا كه، حكمتنڭ دستورلريله و علمنڭ ميزانلريله او كلّى و محيط موجوداتڭ خلاصه‌لرينى، معنالرينى، نمونه‌لرينى· او كوچوجك مثالِ مصغّرلر حكمنده اولان جزئياتده درج ايده‌بيلسين. أوت عجائبِ صنعت و غرائبِ خلقت نقطه‌سنده جزئيات، كلّياتدن گرى دگل· چيچكلر، ييلديزلردن آشاغى دگل· چكردكلر، آغاجلرڭ مادوننده دگل· بلكه چكردكده‌كى نقشِ قدر اولان معنوى آغاج، باغده‌كى نسجِ قدرت اولان مجسّم آغاجدن داها عجيبدر. و خلقتِ إنسانيه، خلقتِ عالمدن داها عجيبدر. ناصلكه بر جوهرِ فرد اوستنده، أثير ذرّاتيله بر قرآنِ حكمت يازيلسه، سماوات يوزنده‌كى ييلديزلرله يازيلان بر قرآنِ عظمتدن قيمتجه داها أهمّيتلى اولابيلير. اويله ده· چوق كوچك جزئياتلر وار، معجزاتِ صنعتجه كلّياتدن اوستوندر.

Yükleniyor...