هم هر شيئڭ مقدارِ منتظمه‌سى، قدرى واضحًا گوسترر. أوت هانگى ذىحياته باقيلسه گورونويور كه، غايت حكمتلى و صنعتلى بر قالبدن چيقمش گبى، بر مقدار، بر شكل وار كه· او مقدارى، او صورتى، او شكلى آلمق يا خارقه و نهايت درجه‌ده أگرى بوگرى مادّى بر قالب بولونمالى وياخود قدردن گلن موزون، علمى بر قالبِ معنوى ايله قدرتِ أزليه او صورتى، او شكلى بيچوب گيديرييور. مثلا: سن شو آغاجه، شو حيوانه دقّت ايله باق كه· جامد، صاغير، كور، شعورسز، بربرينڭ مِثلى اولان ذرّه‌لر، اونڭ نشو و نماسنده حركت ايدر. بعض أگرى بوگرى حدودلرده ميوه و فائده‌لرڭ يرينى طانير گورور، بيلير گبى طورور، توقّف ايدر. صوڭره باشقه بر يرده، بيوك بر غايه‌يى تعقيب ايدر گبى يولنى دگيشديرر. ديمك قدردن گلن مقدارِ معنوينڭ و او مقدارڭ أمرِ معنويسيله ذرّه‌لر حركت ايدرلر.

مادام مادّى و گورونه‌جك أشياده بو درجه قدرڭ تجلّياتى وار. ألبته أشيانڭ مرورِ زمانله گيدكلرى صورتلر و ايتدكلرى حركات ايله حاصل اولان وضعيتلر دخى، بر إنتظامِ قدره تابعدر. أوت بر چكردكده، هم بديهى اولارق، إراده و أوامرِ تكوينيه‌نڭ عنوانى اولان "كتابِ مبين"دن خبر ويرن و إشارت ايدن· هم نظرى اولارق أمر و علمِ إلٰهينڭ بر عنوانى اولان "إمامِ مبين"دن خبر ويرن و رمز ايدن ايكى قدر تجلّيسى وار: بديهى قدر ايسه، او چكردگڭ تضمّن ايتديگى آغاجڭ، مادّى كيفيات و وضعيتلرى و هيئتلريدر كه، صوڭره گوز ايله گورونه‌جك. نظرى ايسه، او چكردكده، اوندن خلق اولنه‌جق آغاجڭ مدّتِ حياتنده‌كى گچيره‌جگى طورلر، وضعيتلر، شكللر، حركتلر، تسبيحاتلردر كه، تاريخچهِٔ حيات ناميله تعبير ايديلن وقت بوقت دگيشن طورلر، وضعيتلر، شكللر، فعللر· او آغاجڭ داللرى، ياپراقلرى گبى إنتظاملى برر قدرى مقدارى واردر. مادام أڭ عادى و بسيط أشياده بويله قدرڭ تجلّيسى وار. ألبته عموم أشيانڭ وجودندن أوّل يازيلى اولديغنى إفاده ايدر و آز بر دقّتله آڭلاشيلير.