هم قرآنڭ دوستلرى، قرآنه بڭزه‌مك و تقليد ايتمك شوقيله و دشمنلرى دخى قرآنه مقابله و تنقيد ايتمك سَوقيله او وقتدن بَرى يازدقلرى و يازيلان و تلاحقِ أفكار ايله ترقّى ايدن ميليونلرله عربى كتابلر اورته‌ده گزييور. هيچ بريسنڭ اوڭا يتيشه‌مديگنى، حتّى أڭ عادى آدم دخى ديڭله‌سه، ألبته دييه‌جك: "بو قرآن، بونلره بڭزه‌مز و اونلرڭ مرتبه‌سنده دگل." يا اونلرڭ آلتنده ويا عمومنڭ فوقنده اولاجق. عمومنڭ آلتنده اولديغنى دنياده هيچ بر فرد، هيچ بر كافر، حتّى هيچ بر أحمق دييه‌مز. ديمك مرتبهِٔ بلاغتى عمومڭ فوقنده‌در.

حتّى بر آدم

﴿سَبَّحَ للّٰه مَا فِى السَّمٰوَاتِ وَ الْاَرْضِ﴾

آيتنى اوقودى. ديدى كه: "بو آيتڭ خارقه تلقّى ايديلن بلاغتنى گوره‌مييورم." اوڭا دينيلدى: "سن دخى بو سيّاح گبى او زمانه گيت، اوراده ديڭله." او ده كندينى قرآندن أوّل اوراده تخيّل ايدركن گوردى كه: موجوداتِ عالم پريشان، قراڭلق، جامد و شعورسز و وظيفه‌سز اولارق خالى، حدسز، حدودسز بر فضاده· قرارسز، فانى بر دنياده بولونويورلر. بردن قرآنڭ لسانندن بو آيتى ديڭلركن گوردى: بو آيت، كائنات اوستنده، دنيانڭ يوزندن اويله بر پرده آچدى و ايشيقلانديردى كه، بو أزلى نطق و بو سرمدى فرمان عصرلر صيره‌لرنده ديزيلن ذىشعورلره درس ويروب گوسترييور كه· بو كائنات بر جامعِ كبير حكمنده، باشده سماوات و أرض اولارق عموم مخلوقات حياتدارانه ذكر و تسبيحده، وظيفه باشنده جوش و خروشله مسعودانه و ممنونانه بر وضعيتده بولونديرييور، دييه مشاهده ايتدى و بو آيتڭ درجهِٔ بلاغتنى ذوق ايده‌رك سائر آيتلرى بوڭا قياسله قرآنڭ زمزمهٔ بلاغتى أرضڭ نصفنى و نوعِ بشرڭ خُمسنى إستيلا ايده‌رك حشمتِ سلطنتى كمالِ إحترامله اون درت عصر بِلا فاصله إدامه ايتديگنڭ بيڭلر حكمتلرندن بر حكمتنى آڭلادى.

دردنجى نقطه:

قرآن، اويله حقيقتلى بر حلاوت گوسترمش كه، أڭ طاتلى بر شيدن دخى اوصانديران چوق تكرار، قرآنى تلاوت ايدنلر ايچون دگل اوصانديرمق، بلكه قلبى چورومه‌مش و ذوقى بوزولمه‌مش آدملره تكرارِ تلاوتى حلاوتنى زياده‌لشديرديگى، أسكى زماندن بَرى هركسجه مسلّم اولوب ضربِ مَثل حكمنه گچمش. هم اويله بر تازه‌لك و گنجلك و شبابت و غرابت گوسترمش كه، اون درت عصر ياشاديغى و هركسڭ ألنه قولايجه گيرديگى حالده، شيمدى نازل اولمش گبى تازه‌لگنى محافظه ايدييور. هر عصر، كندينه خطاب ايدييور گبى بر گنجلكده گورمش. هر طائفهِٔ علميه اوندن هر وقت إستفاده ايتمك ايچون كثرتله و مبذوليتله يانلرنده بولونديردقلرى و اُسلوبِ إفاده‌سنه إتّباع و إقتدا ايتدكلرى حالده، او اُسلوبنده‌كى و طرزِ بياننده‌كى غرابتنى عينًا محافظه ايدييور.

Yükleniyor...