مادام بتون عالملرڭ ربّى، إنسانلرى مخاطب إتّخاذ ايدوب، عموم موجوداتله قونوشور و شو رسولِ أكرم عليه الصلاة والسلام، او خطابِ عزّتى، نوعِ بشره بلكه عموم ذىروحه و ذىشعوره تبليغ ايدييور. ألبته بتون ماضى و مستقبل، زمانِ حاضر حكمنه گچدى· بتون نوعِ بشر بر مجلسده، صفلرى مختلف بر جماعت شكلنده اولارق· او خطاب، او صورتله اونلره ايديلييور. او وقت هر بر آياتِ قرآنيه· غايت حشمتلى و وسعتلى بر مقامدن، غايت كثرتلى و مختلف و أهمّيتلى مخاطبندن، نهايتسز عظمت و جلال صاحبى متكلّمِ أزليدن و مقامِ محبوبيتِ عظما صاحبى ترجمانِ عالىشانندن آلديغى بر قوّت علويت، جزالت و بلاغت ايچنده· پارلاق، هم پك پارلاق بر نورِ إعجازى ايچنده گوردم. او وقت، دگل عموم قرآن· يا بر سوره وياخود بر آيت، بلكه هر بر كلمه‌سى برر معجزه حكمنه گچدى:

﴿اَلْحَمْدُ ِللّٰهِ عَلٰى نوُرِ اْلاِيمَانِ وَ الْقُراٰنِ﴾

ديدم. او عينِ حقيقت اولان خيالدن

﴿نَعْبُدُ﴾

نوننه گيرديگم گبى چيقدم و آڭلادم كه: قرآنڭ دگل آيتلرى، كلمه‌لرى، بلكه نُونِ نَعْبُدُ گبى بعض حرفلرى دخى مهمّ حقيقتلرڭ نورلى آناختارلريدر.

قلب و خيال، او نُونِ نَعْبُدُدن چيقدقدن صوڭره، عقل قارشيلرينه چيقدى، ديدى: "بن ده حصّه ايسترم. سزڭ گبى اوچامام. آياقلرم دليلدر، حجّتدر. عين

﴿نَعْبُدُ﴾

و

﴿نَسْتَعِينُ﴾

ده، معبود و مستعان اولان خالقه گيدن يولى گوسترمك لازمدر كه، سزڭله گله‌بيله‌يم." او وقت قلبه شويله گلدى كه: دى او متحيّر عقله:

باق كائناتده‌كى بتون موجوداته· ذىحيات اولسون، جامد اولسون، كمالِ إطاعت و إنتظام ايله وظيفه صورتنده عبوديتلرى وار. بر قسمى شعورسز، حسسز اولدقلرى حالده، غايت شعوركارانه، إنتظامپرورانه و عبوديتكارانه وظيفه گورويورلر. ديمك بر معبودِ بِالحق و بر آمرِ مطلق واردر كه، بونلرى عبادته سَوق ايدوب إستخدام ايدييور.