أوت حضرتِ عُمَر ابن الخطّاب (رضى اللّٰه تعالى عنه)ڭ إسلاميتدن أوّل و صوڭره‌كى حاللرى بو مسئله‌يه گوزل بر مثالدر. بونڭ گبى إجراآتِ أساسيه‌سندن بيڭلرجه خارقه‌لر واردر. او ذاتڭ او زمانده‌كى إجراآتنه خارقه دييورز. عجبا بو زمانڭ يوزلرجه فيلسوفلرى، او زمانده او وحشتآباد جزيره‌يه گيدوب، پك اوزون زمانلرده او وحشيلرى إصلاح ايچون چاليشسه‌لر، او ذاتِ مرشدڭ بر سنه‌ده موفّق اولديغى قدر، اونلر أللى سنه‌ده موفّق اولابيليرلر مى؟ حاشا!..

طوقوزنجى رشحه:

آرقداش! عقلى باشنده اولان بر آدم مناظره‌لى دعوالرده يالان سويله‌يه‌مز. چونكه بِالآخره يالاننڭ آچيغه چيقوب محجوب اولماسندن قورقار. و كذا بر إنسان يالان سويله‌ديگى تقديرده پرواسز، لاابالى بر طرزده سويله‌يه‌مز. و كذا سربست، هيجانلى سويلنمه‌سنه گيريشه‌مز. وَلَوْ عادى بر مسئله، كوچك بر جماعت ايچنده، كوچك بر وظيفه‌ده بولونان كوچك بر شخص اولسون.

عجبا بيوك بر وظيفه ايله وظيفه‌دار، پك بيوك بر مسئله‌ده، پك بيوك بر شرف و حيثيت صاحبى، پك بيوك بر جماعت ايچنده، پك شديد خصملرڭ قارشيسنده إدّعا ايتديگى بر دعواده يالان و خلافِ حقيقت سويله‌يه‌بيلير مى؟

ايشته او ذاتِ نورانى، اوقوديغى او خطبهِٔ أزليه‌يى اويله بر طرز ايله اوقويور· نه تردّدى وار نه حجابى، نه قورقوسى وار نه تأثّرى... هم صميمى بر صفاءِ قلبله، خالص بر جدّيتله، خصملرينڭ طمارلرينه طوقونديرمق اوزره عقللرينى تزييف، نفسلرينى تحقير ايدوب، عزّتلرينى قيرييور. عجبا بويله بر دعواده، بويله بر مقامده، بويله بر شخصدن ذرّه مثقال بر حيله‌نڭ بو مسئله‌يه قاريشماسنه إمكان وار ميدر؟ حاشا،

﴿اِنْ هُوَ اِلَّا وَحْىٌ يُوحٰى﴾

أوت حق حيله‌يه محتاج دگل، حقّى سويله‌مكده حيله و إغفال إحتمالى يوقدر. حقيقتى گورن بر نظر خلقى إغفال ايتمز، خلافِ حقيقت سويله‌مز، خيال ايله حقيقتى تمييز ايدر· آرالرنده إلتباس اولاماز.