هم ايكى شاكردڭ علويت و إنبساطِ روحلرينى بوندن قياس ايت كه: قرآن، كندى شاكردلرينڭ روحنه اويله بر إنبساط و علويت ويرر كه· طقسان طوقوز دانه‌لى تسبيحه بدل، طقسان طوقوز أسماءِ إلٰهيه‌نڭ جلوه‌لرينى گوسترن طقسان طوقوز عالملرڭ ذرّاتنى، برر تسبيح دانه‌لرى اولارق شاكردلرينڭ أللرينه ويرر. "أورادلريڭزى بونڭله اوقويڭز." دير. ايشته قرآنڭ تلميذلرندن شاهِ گيلانى، رفاعى، شاذلى (رضى اللّٰه عنهم) گبى شاكردلرى، وردلرينى اوقودقلرى وقت ديڭله، باق! أللرنده سلسلهِٔ ذرّاتى، قطرات عددلرينى، مخلوقاتڭ عددِ أنفاسنى طوتمشلر، اونڭله أورادلرينى اوقويورلر. جنابِ حقّى ذكر و تسبيح ايدييورلر. ايشته قرآنِ معجز البيانڭ معجزانه تربيه‌سنه باق كه: ناصل أدنا بر كدرله و كوچك بر غم ايله باشى دونوب سرسملشن و كوچك بر ميقروبه مغلوب اولان بو كوچك إنسان، تربيهِٔ قرآنيه ايله نه قدر تعالى ايدييور. و نه درجه لطائفى إنبساط ايدر كه: قوجه دنيا موجوداتنى، وردينه تسبيح اولمقده قيصه گورويور. و جنّتى ذكر و وردينه غايه اولمقده آز گورديگى حالده، كندى نفسنى جنابِ حقّڭ أدنا بر مخلوقنڭ اوستنده بيوك طوتمييور. نهايت عزّت ايچنده، نهايت تواضعى جمع ايدييور. فلسفه شاكردلرينڭ بوڭا نسبةً نه درجه پست و آشاغى اولديغنى قياس ايده‌بيليرسڭ.

ايشته فلسفهِٔ سقيمهِٔ آوروپائيه‌دن يكچشم اولان دهاسنڭ ياڭليش گورديگى حقيقتلرى· ايكى جهانه باقان، غيبآشنا پارلاق ايكى گوزى ايله ايكى عالمه نظر ايدن، بشر ايچون ايكى سعادته ايكى أليله إشارت ايدن هداىِ قرآنى دير كه: "أى إنسان! سنڭ ألڭده بولونان نفس و مالڭ سنڭ ملكڭ دگل، بلكه سڭا أمانتدر. او أمانتڭ مالكى، هر شيئه قدير، هر شيئى بيلير بر رحيمِ كريمدر. او سنڭ يانڭده‌كى ملكنى سندن صاتون آلمق ايسته‌يور. تا سنڭ ايچون محافظه ايتسين، ضايع اولماسين. ايلريده مهمّ بر فيآت سڭا ويره‌جك. سن موظّف و مأمور بر عسكرسڭ. اونڭ ناميله چاليش و حسابيله عمل ايت. اودر كه، محتاج اولديغڭ شيلرى سڭا رزق اولارق گوندرييور و سنڭ طاقتڭ يتمديگى شيلردن سنى محافظه ايدر.