عُمَر أفندينڭ او دوقتوره دائر ايكنجى سؤالى:

او دوقتور، او مسئله‌ده او قدر أبلهانه حركت ايدييور كه، سوزلرينى ديڭله‌مك ياخود أهمّيت ويروب جواب ويرمكدن چوق آشاغيدر. بو بيچاره، كفر و ايمان اورته‌سنى بولمق ايسته‌يور. اونڭ أهمّيتسز بحثنه قارشى دگل، يالڭز عُمَر أفندينڭ إستفسارينه گوره ديرم:

مأمورات و منهياتِ شرعيه‌ده علّت، أمرِ إلٰهيدر و نهىِ إلٰهيدر. مصلحتلر و حكمتلر ايسه، مرجّحدرلر· أمر و نهيڭ تعلّقلرينه إسمِ حكيم نقطه‌سنده سبب اولابيليرلر.

مثلا: سفر ايدن، نمازينى قصر ايدر. بو نمازڭ قصرينه بر علّت و بر حكمت وار. علّت سفردر، حكمت مشقّتدر. سفر بولونسه، مشقّت اولماسه ده نماز قصر ايديلير. سفر اولماسه، خانه‌سنده يوز مشقّت گورسه، ينه نماز قصر ايديلمز. چونكه مشقّت فى الجمله بعضًا سفرده بولونماسى، قصرِ نمازه حكمت اولماسنه كافيدر و سفرى علّت ياپماسنه ده ينه كافيدر.

ايشته بو قاعدهِٔ شرعيه‌يه بناءً، أحكامِ شرعيه حكمتلره گوره تغيّر ايتمييور، حقيقى علّتلره باقار.

مثلا او دوقتورڭ بحث ايتديگى گبى، خنزيرڭ أتندن بيلديگى ضرردن، خسته‌لقدن باشقه "خنزير أتى يين، بر جهتده خنزيرله‌شير."

&﴿(حاشيه): عجبا فرنگستانڭ بو قدر خارقه ترقّياتِ مدنيتيله و كمالاتِ فنّيه‌سيله و إنسانيتپرورانه علوميله ايلرى گيتديگى حالده· او ترقّيات و كمالاته و علومه بتون بتون ضد اولان مادّيونلق و طبيعيّونلق ظلماتنده خنزيرجه‌سنه صاپلانمالرنده، خنزير أتنڭ يمه‌سنڭ مدخلى يوق ميدر؟ صورويورم. إنسان بسلنديگى شى ايله مزاجى متأثّر اولديغنه دليل، "قرق گونده هر گون أت يين، قساوتِ قلبيه‌يه دوچار اولديغى" ضربِ مَثل حكمنه گچمشدر.﴾|@

قاعده‌سيله او حيوان، سائر حيواناتِ أهليه گبى ضررسز ياييلمييور. أتندن گلن منفعتدن زياده، چوق ضرر ايراث ايتمكله برابر· أتنده‌كى قوّتلى ياغ، قوّتلى صوغوق مملكتى اولان فرنگستاندن باشقه طبًّا مضر اولديغى گبى، معنًا و حقيقةً چوق ضررلى اولديغى تحقّق ايتمش.

Yükleniyor...