برنجى نكته:

بر إنسان، نه قدر يوكسك اولورسه اولسون، آنجق درت بش فنده متخصّص و مَلكه صاحبى اولابيلير.

ايكنجى نكته:

بعضًا اولور كه، ايكى آدمڭ سويله‌دكلرى بر سوز، بر كلام متفاوت اولور· بريسنڭ جهلنه سطحيلگنه، اوته‌كيسنڭ علمنه مهارتنه دلالت ايدر. شويله كه:

بر آدم دوشونمه‌دن، غيرِ منتظم بر صورتده سويلر· ئوته‌كيسى او سوزڭ أوّل و آخرينه باقار، سياق و سباقنى دوشونور و او سوزڭ باشقه سوزلر ايله مناسبتلرينى تصوّر ايدر و مناسب بر موقعده، منبت بر يرده زرع ايدر. ايشته بو آدمڭ شو طرزِ حركتندن، درجهِٔ علم و معرفتى آڭلاشيلير. قرآنِ كريمڭ فنلردن بحث ايدركن آلديغى فذلكه‌لر، بو قبيل كلاملردندر.

اوچنجى نكته:

بو زمانده وسائط، آلات و أدوات، صنايعڭ تكمّليله چوجقلرڭ اويونجقلرى گبى عاديلشمش اولان چوق شيلر واردر كه، أگر اونلر بوندن ايكى اوچ عصر أوّل وجوده گلمش اولسيديلر، خارقه‌لردن عدّ ايديله‌جكدى. كذالك كلاملرده، سوزلرده ده زمانڭ تأثيرى واردر. مثلا بر زمانده قيمتلى بر سوزڭ، باشقه بر زمانده قيمتى قالماز. بناءً عليه شو قدر اوزون زمانلر، عصرلر بوينجه گنجلگنى، گوزللگنى، طاتليلغنى، غرابتنى محافظه ايدن قرآن، ألبته و ألبته خارقه‌در.

دردنجى نكته:

إرشادڭ تام و نافع اولماسنڭ برنجى شرطى، جماعتڭ إستعدادينه گوره اولماسى لازمدر. جماعت، عوامدر. عوام ايسه حقائقى چيپلاق اولارق گوره‌مز، آنجق اونلرجه معلوم و مألوف اُسلوب و ألبسه آلتنده گوره‌بيليرلر. بونڭ ايچوندر كه قرآنِ كريم يوكسك حقائقى، متشابهات دينلن تشبيهلر، مثاللر، إستعاره‌لر ايله تصوير ايدوب، جمهوره يعنى عوامِ ناسڭ فهملرينه ياقينلاشديرمشدر. و كذا تكمّل ايتمه‌ين عوامِ ناسڭ تهلكه‌لى غلطلره دوشمه‌مسى ايچون، حسِّ ظاهرى ايله گوردكلرى و إعتقاد ايتدكلرى گونش، أرض گبى مسئله‌لرده إجمال و إبهام ايتمش ايسه ده، ينه حقيقتلره إشارةً بعض أماره‌لر، قرينه‌لر وضع ايتمشدر.

بو نكته‌لرى عقلنه قويدقدن صوڭره، شو گلن فذلكه‌يه دقّت ايت: شريعتِ إسلاميه، عقلى برهانلر اوزرينه مؤسّسدر. بو شريعت، علومِ أساسيه‌نڭ حياتى نقطه‌لرينى تماميله تضمّن ايتمش اولان علوم و فنوندن مُلَخّصدر. أوت تهذيب الروح، رياضة القلب، تربية الوجدان، تدبير الجسد، تدوير المنزل، سياسة المدنيه، نظامات العالم، حقوق، معاملات، آدابِ إجتماعيه وسائره وسائره گبى علوم و فنونڭ إحتوا ايتدكلرى أساساتڭ فهرسته‌سى، شريعتِ إسلاميه‌در. و عين زمانده، لزوم گورولن مسئله‌لرده، إحتياجه گوره ايضاحاتده بولونمشدر. لزوملى اولميان يرلرده ويا ذهنلرڭ إستعدادى اولميان مسئله‌لرده وياخود زمانڭ قابليتى اولميان نقطه‌لرده، بر فذلكه ايله إجمال ايتمشدر. يعنى أساسلرى وضع ايتمش، فقط او أساسلردن آلينه‌جق حكملرى ويا أساساته بنا ايديله‌جك فروعاتى عقللرڭ مشورتنه حواله ايتمشدر. بويله بر شريعتڭ إحتوا ايتديگى فنلرڭ اوچده برى بيله· شو زمانِ ترقّيده، أڭ مدنى يرلرده، أڭ ذكى بر إنسانده بولوناماز. بناءً عليه وجدانى إنصاف ايله مزيَّن اولان ذات، بو شريعتڭ حقيقتنڭ بتون زمانلرده، بِالخاصّه أسكى زمانده، طاقتِ بشريه‌دن خارج بر حقيقت اولديغنى تصديق ايدر. أوت ظاهرًا إسلاميت دائره‌سنه گيرمه‌ين دشمن فيلسوفلرى بيله، بو حقيقتى تصديق ايتمشلردر. أزجمله، آمريقالى فيلسوف قارلايل (آلمان أديبِ شهيرى گوته‌دن نقلاً) قرآنڭ حقائقنه دقّت ايتدكدن صوڭره، "عجبا إسلاميت ايچنده عالمِ مدنيتڭ تكمّلى ممكن ميدر؟" دييه صورمشدر. ينه بو سؤاله جوابًا ديمشدر كه: "أوت محقّقلر، شيمدى او دائره‌دن إستفاده ايدييورلر." ينه قارلايل ديمشدر كه: "حقائقِ قرآنيه، طلوع ايتديگى زمان آتش گبى بتون دينلرى يوتدى. ذاتًا بو اونڭ حقّى ايدى. چونكه نصارا و يهوديلرڭ خرافه‌لرندن بر شى چيقمدى." ايشته بو فيلسوف،

﴿فَاْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ... فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَلَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ﴾

إلٰى آخر اولان آيتِ كريمه‌نڭ مئالنى تصديق ايتمشدر.

&﴿(حاشيه): قرق سنه صوڭره نشر اولان رسالهِٔ نورده قارلايل، گوته‌ و بيسمارق گبى قرق مشهور فيلسوفلرڭ تصديقلرى بيان ايديلمش. إن شاء اللّٰه بو كتابڭ ذيلنده دخى يازيلاجق.﴾|@


Yükleniyor...